26. DE APPEL VAN NEWTON SMAAKT PRIMA

Newton vond een vallende appel helemaal niet zo gewoon en vroeg zich af waarom een appel naar beneden valt."Nee", dacht hij....en waar dacht hij aan?

26. "DE APPEL VAN NEWTON SMAAKT PRIMA" 

Niet onder de appelboom maar in onze woonkamer begon het verhaal over de laatste grote ontdekker. 

Het was er pikkedonker, want de vensterluiken waren gesloten. 

Door een rond gaatje in één van de luiken viel een smalle bundel zonlicht op de witte muur van de kamer.

Mijn vader haalde iets uit zijn broekzak en hield het in de lichtbundel. 

De witte plek op de muur veranderde in een plek met allemaal kleuren.

“Een regenboog, hoe kan dat, wat hebt U gedaan?” riepen we verrast.

Hij opende één van de luiken, zodat we konden zien dat hij een stukje glas tussen duim en wijsvinger hield. En terwijl hij het vensterluik weer sloot, hield hij het stukje glas opnieuw in de lichtstraal en zei:

“Deze glazen prisma rafelt het witte licht van de zon uiteen tot alle kleuren van de regenboog”.

We mochten het vervolgens alle drie een keer proberen.

“Het zonlicht is dus eigenlijk helemaal niet wit”, zei Idsert, “maar bestaat uit heel veel kleuren”.

“Ja, zo is het en welke kleuren zie je?” 

“Rood, oranje, geel, groen, blauw”, riepen we door elkaar.

“Dat zijn er vijf, maar er zijn zeven” en hij wees de ontbrekende twee aan: indigo en violet.

De luiken gingen weer open. De voorstelling was voorbij.

En nu naar de appelboom”.

“Ik heb jullie de ’regenboogproef’ laten zien”, begon hij, “omdat ik jullie iets wilde vertellen over Isaäc Newton, die werd beroemd door zijn onderzoeken naar het licht en de zon en die.....” , maar hij kon zijn zin niet afmaken, want op dat moment viel een appel uit de boom, precies op zijn hoofd. 

Wij schrokken, maar hij moest vreselijk lachen en riep: “Hoe kan dat nou, hoe is het mogelijk?”

“Nou gewoon natuurlijk”, zei Taeke, “alle appels vallen toch uit de boom, maar waarom lacht U zo?”

“Omdat juist toen ik wilde vertellen dat Newton óók beroemd is geworden dankzij een vallende  appel, die appel precies op mijn hoofd viel”.

Mijn vader raapte de appel op, nam er een hap uit en zei: “De appel van Newton smaakt prima!"

Newton vond een vallende appel helemaal niet zo gewoon en vroeg zich af waarom een appel naar beneden valt. 

Komt dat, zoals Kepler dacht, door het magnetisme? Nee, zei Newton. Ieder voorwerp trekt een ander voorwerp aan en dat geldt voor alle hemellichamen in het heelal. En omdat de aarde heel groot en daarom ook geweldig zwaar is, trekt de aarde alle dingen naar zich toe. Die kracht noemde hij zwaartekracht. 

“Welk hemellichaam is nog veel groter en zwaarder dan de aarde?”, vroeg hij. ”De zon”. “Begrijpen jullie nu, dat er van de zon een kracht uitgaat die de planeten in hun planeetbanen vasthoudt”? 

Het was een vallende appel die Newton op het idee bracht, maar er waren mensen die Newtons’ ontdekking maar niets vonden. 

”Want”, zeiden ze, “hij zegt wel wàt er gebeurt, maar niet waarom”. 

“Dat klopt”, antwoordde Newton. “Het is mij niet gelukt de oorzaak van de zwaartekracht te ontdekken, maar voor mij is het voldoende, dat de zwaartekracht werkelijk bestaat en wie anders dan God kan doordringen tot de diepste geheimen van het universum?” 

Sommige mensen vonden dat hij al veel te ver in de geheimen van God was doorgedrongen en dat hij bijvoorbeeld het allermooiste van de regenboog had vernietigd door te zeggen dat het maar gewone prisma kleuren waren”.

“Wie wil er nog een appel van Newton? vroeg mijn vader en schudde aan de boom. 

De ‘appel van Newton’ vergeten we nooit weer!

         De volgende dag had mijn vader in de kamer een lange plank neergelegd. Onder één uiteinde zat  een houten blokje, zodat de plank schuin naar beneden afliep.

“Kijk goed wat er gebeurt” en vervolgens liet hij een knikker bij de plank neer rollen.

De knikker rolde in een rechte lijn over de plank en de vloer en bleef een eind verderop liggen.

“Waarom rolt de knikker bij de plank neer?”

“Door de zwaartekracht”.

“Precies, net als bij de appel was dat de kracht waardoor de knikker in beweging kwam en net als deze knikker, zo ontdekte Newton, zal elk voorwerp zich in één rechte lijn en met dezelfde snelheid blijven voortbewegen, maar door de wrijving met de vloer remt de knikker af en blijft liggen. Als er geen kracht was om de knikker tegen te houden, zou de knikker altijd blijven doorrollen.

En wat voor onze knikker geldt, geldt ook voor de hemellichamen.

Zonder tegenkracht zouden alle hemellichamen zich met dezelfde snelheid in één of andere richting en in een rechte lijn door de ruimte blijven voortbewegen. Maar Newton wist dat ze niet in een rechte lijn bewegen. Want als hemelbollen dichtbij elkaar komen, trekken ze elkaar aan.

De grootste hemelbol is het sterkst en kan de kleinere in een baan om de grootste trekken. Dat is wat de zon doet met de aarde en de planeten.

En de aarde doet hetzelfde met de maan en het is dezelfde kracht waardoor de appel op mijn hoofd viel.”

Op voorstel van mijn vader gingen we nog één keer het Planetarium spel spelen. Taeke had Mercurius, Idsert Venus, ik de aarde en Mars en mijn vader Jupiter en Saturnus.

“Wie kan het snelst zijn hemelbol om de zon bewegen?”, vroeg mijn vader.

Taeke won het glansrijk, gevolgd door Idsert. “Maar dat is niet eerlijk”, protesteerde ik, want het rondje van Mercurius is veel kleiner.

“Het rondje is kleiner”, antwoordde mijn vader, ”en in werkelijkheid draait Mercurius ook veel sneller om de zon dan alle andere hemellichamen en weet je waarom? Omdat de zwaartekracht dicht bij de zon het grootst is. Daarom bewegen mijn Jupiter en Saturnus het langzaamst. Dat vinden wij heel gewoon, maar jullie begrijpen nu dat het niet zo vanzelfsprekend is en dat wij het allemaal weten dankzij  Isaäc Newton.

In de rij van onderzoekers van het heelal is hij de allergrootste.

Maar zelf dacht hij daar heel anders over, want zo schreef hij: 

“In mijn eigen ogen ben ik alleen een jongetje geweest dat speelt op het strand en nu en dan het plezier heeft, dat hij een nog gladder steentje of een nog mooiere schelp ontdekt, terwijl de grote oceaan der waarheid nog onontdekt voor hem ligt.”

Copernicus had de deur op een kiertje gezet. Isaäc Newton slaagde er met hulp van Copernicus, Tycho Brahe, Kepler en Galileï in, de deur verder te openen. 

                                                            EISES DIGITALE SCHATKIST 

                                                            LEES,KIJK, DOE EN ONTDEK

 👍 De regenboog staat symbool voor de zeven kernwaarden van de Verlichting en vormen samen een moreel kompas zie DEEL2 VERLICHTING NU

 👍Iedere dag worden er foto's en films  van ons fascinerende heelal gemaakt.

Klik op

Discover the cosmos! Fantastisch vind je niet?

 👍 Een ontdekkingsreis kun je op youtube : http-::www.youtube.com:watch?v=Rrrg1CZsry8 maken samen met Robbert Dijkgraaf.In een boeiend college maak je een reis door ruimte en tijd. Doen! En je vindt daar nog meer interessante  filmpjes.

👍Na het avontuur onder de appelboom deden Eise en zijn vriendjes een zwaartekracht proef. Maar wat doet dat nou precies die zwaartekracht en hoe kun je gewichtloos worden? Dit en meer vind je in het  dossier: 

KidZlab.nl - Les Zwaartekracht. Deel 1en kun je allerlei proeven doen met zwaartekracht.

👍KidZlab.nl - Les Zwaartekracht. Deel 2 is een spannende site met denk en doe wedstrijden over zwaartekracht.

👍 In ‘De appel van Newton smaakt prima’  rafelde Eises vader het witte licht van de zon uiteen in de zeven kleuren van de regenboog. Misschien heb je een spectroscoop gebouwd of proeven gedaan proefjes.nl - proefje kleuren van de regenboog en ook ontdekt dat licht uit meerdere kleuren bestaat. 

Je kunt de regenboog ook zien als icoon van de Verlichting: de zeven basiskleuren verbeelden de idealen van de Verlichting. Teken een cirkel, verdeel de cirkel in zeven gelijke punten, geef iedere punt een basiskleur en de naam van een verlichtings ideaal.

Eugene Brands: 'Kleur een kosmisch mysterie."De breking van het licht, het spectrum is het grote geheim van mijn bestaan.Eerst moet er duisternis zijn geweest, toen het licht en de kleur..............."

In ‘De appel van Newton smaakt prima’  rafelde Eises vader het witte licht van de zon uiteen in de zeven kleuren van de regenboog. Misschien heb je een spectroscoop gebouwd of proeven gedaan proefjes.nl - proefje kleuren van de regenboog en ook ontdekt dat licht uit meerdere kleuren bestaat.  Je kunt de regenboog ook zien als icoon van de Verlichting: de zeven basiskleuren verbeelden de idealen van de Verlichting. Teken een cirkel, verdeel de cirkel in zeven gelijke punten, geef iedere punt een basiskleur en de naam van een verlichtings ideaal.  

340-jarig jubileum van het vaststellen van de lichtsnelheid #GoogleDoodle https://g.co/doodle/ym6st4