21. HET WERELDBEELD VAN ARISTOTELES EN PTOLEMAEUS

DIA UIT KEYNOTE LEZING 1: 'ASTRONOMEN EN WETENSCHAPPERS TREKKEN EEN SPOOR VAN VERLICHTING'

Het wereldbeeld van Aristoteles en Ptolemaeus

21.  HET WERELDBEELD VAN ARISTOTELES EN PTOLEMAEUS

"Vanmorgen kwam de zon op in het oosten”, begon mijn vader en hij wees in de richting van de molen, “en nu gaat de zon onder in het westen, boven Franeker. Weet je nog Eise dat je me laatst vroeg waar de zon ‘s-nachts naar toe gaat en dat ik antwoordde dat het lijkt alsof de zon langzaam over de hemel schuift, maar dat de zon stil staat en nergens naar toe gaat?

Geen wonder dat de mensen vroeger dachten dat de zon beweegt en dat de aarde stil staat, want zo zien wij  het toch met onze eigen ogen? 

Zo zag Aristoteles het meer dan 2000 jaar geleden ook. Het aardse gebied onder de maan noemde hij het ondermaanse en het hemelse gebied daarboven, met zon, maan, vijf planeten en sterren, die eeuw in eeuw uit, in perfecte cirkels rond de aarde draaien, het bovenmaanse. Uit het samenspel van het boven- en ondermaanse is volgens Aristoteles lang geleden de wereld ontstaan en de bovenmaanse wereld met zijn draaiende hemellichamen beïnvloedt het leven op aarde.

Hij beschreef het allemaal in zijn boek “Over de Hemelen.” 

 ILL.1 ) ARISTOTELES  RIJKSMUSEUM

We liepen verder, tot even voorbij Hobbema, waar de trekvaart een bocht naar links maakt.

Mijn vader bleef staan en vroeg: “Waar is de ‘Poolster"? 

"Je kunt hem gemakkelijk vinden”, had hij gezegd, maar dat was gemakkelijker gezegd dan gedaan, want de hemel was ondertussen bezaaid met duizenden sterren. “In welke richting moet je ook al weer zoeken?”, probeerde hij te helpen. “Kijk op je kaart.” 

De ’Poolster’ was nu snel gevonden, evenals het eerste sterrenbeeld, de ’Kleine Beer’.

De tweede ‘ontdekker van het heelal’ waarover ik jullie iets ga vertellen is Ptolemaeus die zo’n 150 jaar na chr. leefde.

Hij heeft de ideeën van Aristoteles verder uitgewerkt en hij schreef óók een boek: ‘Almagest’.

Er staat een lijst in met alle sterren die hij aan de hemel ontdekte, precies duizendvijfentwintig. Verder heeft hij allerlei hemelverschijnselen verklaard en voorspeld. En als je met een hemelmodel voorspellingen kon doen over de juiste tijd waarop zon, maan, sterren en planeten op- en ondergaan en zelfs zons- en maansverduisteringen kon voorspellen, dan moest zo’n model wel erg goed zijn en was iedere twijfel uitgesloten. Je kon immers zelf zien en ervaren dat het klopte!

In de Middeleeuwen geloofde men dat er in het verre verleden een gouden tijdperk had bestaan met een perfecte wetenschap die in verval was geraakt. Alles viel bij de oude Grieken terug te vinden. Vrijwel iedereen dacht daarom dat het hemelmodel van Ptolemaeus het enige ware beeld van het heelal was. 

Niemand durfde er zelfs maar aan te twijfelen, vooral omdat in Genesis stond, dat God de wereld zó en niet anders had geschapen. Het geloof was de bron van alle kennis en alles wat een mens met zijn verstand uitvond, zo leerde de kerk, was gevaarlijk en kon gemakkelijk tot ketterse ideeën leiden.

 Toch kwamen er steeds meer mensen die twijfelden en het maar niets vonden dat de bijbel de bron van alle kennis was en dat je, om aan de weet te komen hoe de kosmos eruit zag, alleen maar de boeken van Aristoteles en Ptolemaeus hoefde te lezen. 

Ze wilden, net als wij vanavond,

met eigen ogen zien, 

de wereld met eigen verstand onderzoeken en 

ontdekken wat wel- en niet waar is’. 

Maar toen er steeds meer twijfelaars kwamen die zelf op zoek gingen naar de waarheid, betekende dat langzaam maar zeker het einde van de duistere Middeleeuwen en het begin van een nieuwe’. tijd’: de Renaissance

 Geleerden die probeerden door te dringen in de geheimen van de  natuur werden vaak beschuldigd van ‘verdachte nieuwigheden’, van zwarte magie en van een verbond met de duivel en werden daarom gevangen gezet.

Geleerden ontdekten allemaal fantastische, nieuwe dingen: Columbus in 1492 de Nieuwe Wereld en mannen als Copernicus en Galileï het heelal.  

Maar niet alleen in de ruimte, ook op het gebied van de natuurkunde, 

de geneeskunde en de kunst brak een nieuwe tijd aan. Die geleerde ontdekkers leefden eigenlijk in twee werelden. Met één been in de

Middeleeuwen en met het andere been in de Renaissance”.

Het was ondertussen helemaal donker geworden en de hemel was nu een zee van sterren. Mijn vader stelde voor om terug te gaan.  

“U zou ons over Copernicus en Galileï vertellen, maar U hebt alleen nog maar hun namen genoemd”, protesteerden wij. “Morgen vertel ik jullie vier verhalen over vier ontdekkers”, stelde hij ons gerust. “Vier? Wie dan nog meer, behalve Copernicus en Galilei?” 

“Dat vertel ik morgen”.

Mijn vader maakte rechtsomkeert en wij volgden hem.

1)ILL. ARISTOTELES  RIJKSMUSEUM  http-::hdl.handle.net:10934:RM0001.COLLECT.450236

                             EISES DIGITALE SCHATKIST

                            LEES, KIJK, DOE EN ONTDEK

  😎

 Aristoteles (384-321 v. Chr.) was een uiterst veelzijdig filosoof, van wie op veel deelgebieden van de filosofie teksten zijn overgeleverd die nog steeds het bestuderen waard zijn. Eén daarvan is de zogenaamde Nicomachische Ethiek. Die ethiek wordt meestal aangeduid als een deugdethiek: Aristoteles propageert het aanleren van deugden, van karaktereigenschappen die de mens in staat stellen om zijn taken optimaal te vervullen.

LEES EN KIJK VERDER :http-::www.humanistischecanon.nl:logos_paideia:aristoteles

👍Lees meer over het geocentrisch wereldbeeld :

http-::www.sterrenkunde.nl:index:encyclopedie:geocentr.html

en over Ptolemaeus:

http-::www.sterrenkunde.nl:index:encyclopedie:ptolemaeus.html

Uit : WWW. Rijks Studio Aristoteles.