19. ONTDEKKERS VAN DE HEMEL

19. ONTDEKKERS VAN DE HEMEL

Een planetarium met alleen zon, aarde en een sterrenbeeld vond ik maar niets. Het werd daarom uitgebreid met de maan en vijf planeten. Maar het betekende ook dat ik het spel niet alleen kon spelen. Met de zon had ik geen problemen, want die hing altijd op dezelfde plaats midden in de keuken. En de aarde kon ik al ronddraaiend wel om de zon bewegen.

Maar met de maan en de planeten er bij kon ik mijn spel niet meer alleen spelen. Mijn ouders en vriendjes moesten ook meedoen.

Mijn vader leidde Mercurius en Venus in vaste banen om de keukenlamp.

Dan kwam mijn moeder met de aarde en Mars en ik had de buitenste 

banen met Jupiter en Saturnus. Samen met mijn ouders hielden wij ons aan de spelregels en volgden de vaste banen.

Maar samen met mijn vriendjes Idsert en Taeke lieten we de

hemelbollen de meest spectaculaire banen volgen.

Botsingen kwamen veelvuldig voor, maar we deden ook ontdekkingen.

Zoals toen we de aarde tussen de zon en de maan hielden en een schaduw op de maan viel. 

We riepen mijn vader er bij. ”Gebeurt dat ook in het echt en botsen planeten wel eens op elkaar?” 

“Wat jullie hebben ontdekt, is een maansverduistering. 

Nu draai ik de maan tussen de zon en de aarde. Zie je wat er gebeurt?”

“Een zonsverduistering”, riepen we alle drie.

“Ja, als de nieuwe maan precies tussen zon en aarde door cirkelt, is er sprake van een zonsverduistering.

Het is het allermooiste natuurverschijnsel dat er bestaat. Iedereen zou het tenminste één keer in zijn leven moeten meemaken.” 

“Als het zo mooi is, wil ik het wel vaker zien”, onderbrak ik mijn vader.

“Dat begrijp ik, maar een totale zonsverduistering is een heel zeldzaam gebeuren. In mijn leven is er maar één geweest en dat was op 3 mei 1715, mijn geboortejaar. Ik was toen een baby van vijf maanden en kan mij dus niets herinneren. Pake Eise kan er prachtig over vertellen”

“Maar als het al zo lang geleden is, kan er toch wel gauw weer eentje komen”, zei Idsert. 

“Nee, dat kan niet. We kunnen namelijk precies berekenen wanneer er weer een totale verduistering komt”.

“En wanneer is dat dan?, riepen we.

“Dat duurt nog verschrikkelijk lang”.

“Hoe lang is verschrikkelijk lang?”

“Bijna 70 jaar, in 1820”.

Ik herinner mij nog dat ik toen snel een rekensommetje maakte en uitrekende dat ik dan 76 jaar zou zijn. “En kun je ook berekenen wanneer de planeten botsen?”, wilde Taeke weten.

“Ze kunnen niet botsen, omdat de hemellichamen heel ver uit elkaar staan en in verschillende banen om de zon draaien, kijk maar”. Mijn vader liet vervolgens de planeten één voor één in hun eigen vaste baan om de zon draaien.

We zagen het met eigen ogen en wisten voor altijd dat hemelbollen niet kunnen botsen.

Mijn vader had ons op een idee gebracht. We deden een hele reeks proeven naar zonsverduisteringen, maansverduisteringen, schijngestalten van de maan en nog veel meer.

“Jullie zijn echte ontdekkers”, zei mijn vader, “net als Copernicus en Galileï, die ontdekten dat niet de aarde maar de zon in het middelpunt van het heelal staat”. “Hoe hebben ze dat ontdekt?”, wilde ik weten.

 "Kom maar mee naar buiten, dan gaan we op ontdekkingsreis langs de hemel .

Voordat we gingen, gaf hij ons een kaart, waarop hij met sierlijke letters had geschreven: 

             “Kijk met eigen ogen, denk met eigen verstand en ontdek wat wel 

               en niet waar is”

“Op deze kaart”, zei hij, “zijn de sterren afgebeeld die hoog aan de hemel boven Dronrijp staan. Het midden van de kaart is het gebied recht boven je hoofd.

We beginnen onze ontdekkingstocht direct bij de Poolster. 

Je kunt hem gemakkelijk vinden, want het is de enige ster die altijd in dezelfde richting staat, precies in het noorden. Zie je het sterrenbeeld bij de ‘Poolster’?”       

“ ‘Kleine Beer’, en daaronder de’ Grote Beer’“, riepen we bijna tegelijk. 

“Dan gaan we op zoek naar ‘Cassiopeia’. 

Daarna proberen we de ‘Zwaan’ te vinden”. “Maar dat is niet de ‘Zwaan’, dat is mijn ‘Ooievaar.” “Goed”, zei mijn vader, de ‘Zwaan’ is voortaan ‘Ooievaar’. 

Is het goud? Lava? Popcorn? De eerste beelden van de nieuwe Inouye-zonnetelescoop op Hawaï zijn zo gedetailleerd dat je bijna niet weet wat je ziet. Elk 'goudklompje' op de spectaculaire beelden is ongeveer zo groot als Frankrijk.

Een blik op onze nietige plek in de kosmos Eén achteloze blik achterom van Nasa-ruimtesonde Voyager leidde tot een iconische ruimtefoto: de Pale Blue Dot, vage blauwe stip. Dertig jaar later inspireert en verbindt het nederig stemmende beeld van de aarde nog altijd.