EISE EISINGA DE VERLICHTING IN NED.

33. PETRUS CAMPER EN ZIJN 'FANTASTISCHE KUNSTWERK'

Deze grote schedel zijn de fossiele resten van de Mosasaurus die Petrus Camper in de Sint Pietersberg vond. De schedel bleek later van enorme wetenschapshistorische waarde. Niet lang na de vondst is hij bij een gerichte actie van het Franse leger geroofd en overgebracht naar Parijs. Daar ligt hij nog steeds te pronken in het Natuurhistorisch Museum.

Petrus Camper(1722-1789), tijd en plaatsgenoot van Eise was arts,anatoom, verloskundige, zoöloog, antropoloog en paleontoloog. "Ja , wat was hij niet?", vraagt Eise zich af. Met Camper als gids volgen we in Keynote lezing 3 het spoor van Verlichting dat medici en wetenschappers als Hippocrates, Galenus, Vesalius, Leeuwenhoek en Boerhave door de geschiedenis hebben getrokken.

"Enkele weken later bezochten wij

het 'TheatrumPhysicum'' opnieuw en het werd een onvergetelijke belevenis !

Bij het binnenkomen van het ‘Theatrum' viel het mij onmiddellijk op, dat naast de portretten van de grote geleerden nu ook een portret hing van een aap en nog wel naast dat van Isaäc Newton! 

Vlak onder de portretten hingen prachtige tekeningen van allerlei dieren: een krokodil,  schildpad, slang, kip, stekelvarken, kameel, olifant, leeuw, nijlpaard, kangoeroe, struisvogel, giraffe, walrus, krokodil, te veel om op te noemen. 

Daarvoor stonden lange tafels met schedels van mensen en dieren en verder tientallen stenen.

 “Alle portretten en tekeningen heeft Petrus Camper zelf gemaakt”, zei Wytses.

“Is hij dan ook kunstschilder van beroep?”, vroeg ik. 

“Je kunt beter vragen, wat hij niet is, want hij is zeer veelzijdig”. 

 Bij vrijwel iedere tekening vertelde Camper een boeiend verhaal over de leefwijze van het dier en de plaats waar hij het had gezien in de Republiek of in het buitenland. 

Elk dier kende hij van buiten en van binnen, want hij had ze niet alleen getekend en geschilderd, maar ook op de snijtafel ontleed. 

Zo vertelde hij over de olifant, dat het een jonge mannetjesolifant betrof, die was overleden in de stadhouderlijke menagerie in Den Haag. 

Hij had het kadaver gekregen en per trekschuit naar zijn buiten 'Klein Lankum' bij Franeker laten vervoeren. Drie weken had hij aan de anatomie van het dier gewerkt en er een twintigtal tekeningen van gemaakt. 

“En hier is een belangrijke ontdekking”, riep hij triomfantelijk en toonde een slagtand van de olifant. “Als eerste heb ik ontdekt, dat slagtanden uitgegroeide snijtanden zijn”.

Nadat hij op een na alle dieren had besproken, richtte hij zich op de schedels en de stenen.

 “Dit is de verstening van een bijzondere schildpad, waarvan tot nu toe geen levend exemplaar is gevonden”, begon Camper zijn uitleg over de schedels en fossielen. 

“Hij moet nog steeds in de tropen leven, want vast staat, dat alles wat God heeft geschapen nog steeds bestaat en niet kan uitsterven. 

Hij is in het koude Siberië gevonden en daar als gevolg van vreselijke natuurrampen, enige eeuwen voor de schepping van de mens, naar toe gespoeld.

En deze fossiel is mijn belangrijkste vondst tot nu toe”, en hij toonde ons de rest van een kaakhelft van een Mosasaurus, een tandwalvis, die hij in de St. Pietersberg had gevonden.

Maar waarom vertelde hij niets over de aap?, want juist naar die tekening ging mijn grootste belangstelling uit, maar op hetzelfde moment wees hij in de richting van Newton en de aap en sprak:   

"Sommige deskundigen zijn van mening dat de orang-oetan een schakel vormt tussen de mens en de rest van het dierenrijk.

Andere geleerden gaan nog veel verder en verkondigen de opvatting, dat we hier te maken hebben met een variëteit binnen de menselijke soort en wel vanwege de voornaamste kenmerken, te weten het lopen op twee voeten en het spraakvermogen. 

Uit ontleding van het strottenhoofd is mij echter gebleken, dat hij volstrekt niet in staat is te praten en voorts heb ik ontdekt, dat hij van nature op vier voeten loopt”. 

En terwijl hij nog sprak, nam hij het portret van de wand en hing het in de rij met tekeningen van dieren. 

Daarmee verwees Camper de menselijkheid van de orang-oetan naar het rijk der fabelen. 

”Door vergelijking van de anatomie van mens en orang-oetang, heb ik het onomstotelijke bewijs geleverd voor de uniciteit van de mens. 

De mens verschilt wezenlijk van zijn, zo op het eerste oog, naaste verwanten en is ver verheven boven deze ‘redeloze schepselen’ ”.

Tijdens een korte pauze konden we de fossielen en schedels van dichtbij bekijken en veel aanwezigen spraken bewonderend over de kunstzinnige manier waarop Camper de dieren had uitgebeeld.

“Ik ben blij, dat U van mijn verzameling en mijn natuurtekeningen geniet”, vervolgde hij zijn inleiding. “Maar besef wel, dat wat U hier ziet en hoort, slechts een nietszeggend aftreksel is van de onuitsprekelijke verscheidenheid en rijkdom der natuur.

De natuur is, of dat nu de anatomie van de luis is, of de opbouw van het planetenstelsel, een ongelooflijk mooi kunstwerk. 

Een kunstwerk waarop wij nimmer raken uitgekeken en waarover wij nooit raken uitgesproken.

Neem nu de voortplanting. Sommige dieren hebben een moederschoot, anderen leggen eieren, weer anderen hebben zaad, of dragen hun jongen op de rug en voeden ze tot ze volwassen zijn en bij planten groeien ze uit elk deel van de moederplant. 

En alle vogels leggen eieren. En kijk eens naar de verscheidenheid aan broedwijzen: de kip broedt via haar lichaamswarmte, de schildpad via zonnewarmte en in het plantenrijk is de wijze van voortplanting nog veel verscheidener”. 

Camper zweeg, keek ons aan en vervolgde met: “U kijkt met Uw ogen en luistert met Uw oren. Dat U kunt kijken en luisteren, vindt U heel gewoon. 

Ik heb het voorrecht om ogen en oren van mens en dier te ontleden en steeds weer ben ik sprakeloos, als ik daarin de ingenieuze opbouw en de enorme variëteit aanschouw.

Velen beweren, dat onze werkelijkheid een niet te overtreffen kunstwerk is, en dat dit de best mogelijke wereld is, die God heeft kunnen scheppen. 

Zij zeggen dus, dat Zijn almacht beperkt is tot wat wij zien.Ik ben er echter van overtuigd' dat God niet de enige en best mogelijke wereld heeft geschapen. Ik twijfel niet aan de goedheid van de schepping  maar de grote verscheidenheid moet ons doen beseffen, hoe almachtig de schepper  is en dat vele even volmaakte werelden mogelijk zijn en mogelijk ook bestaan".   En met :"De natuur is een fantstisch kunstwerk en doet ons beseffen hoe goed , wijs en almachtig de Schepper is", beindigde hij zijn rede. 

Vier verhalen staan centraal  tijdens Keynote lezing 3 :

                   'Medici trekken een spoor van Verlichting'

                          EISES DIGITALE SCHATKIST

                          KIJK, LEES, DOE EN ONTDEK

Mosasaurus is het Nederlandse nationale fossiel bij uitstek (Mosa=Maas, saurus = hagedis/krokodil). De vondst baarde indertijd groot opzien – de schepping was ten dienste van de mens geschied, en hier nu was een uitgestorven monster waar geen mens weet van had en de bijbel over zweeg – hoe kon dat? De schedel kwam te staan in een tuinkoepel aan de Maas en trok internationaal bekijks. De Fransen in 1794 voerden dit wonderstuk als oorlogsbuit naar Parijs – en daar is het nog steeds een pronkstuk van het museum.

Het fossiel van de Maashagedis speelt nog steeds een belangrijke rol bij de vraag hoe het leven op aarde is ontstaan, hoe oud de aarde is en de veranderlijkheid van soorten. De Maashagedis heeft een belangrijke rol gespeeld bij de ontwikkeling van  de evolutietheorie van Darwin. Kijk en geniet van de geschiedenis van de Mosasaurus op de prachtige site van het Natuurhistorisch Museum Maastricht  

👍NIEUWSGIERIG NAAR DE MOSASAURUS ? BEZOEK HET 'NATUURHISTORISCH MUSEUM IN MAASTRICHT OF KLIK OP:

👍Link ook naar  http://www.schooltv.nl/beeldbank/clip/20120530_pruikentijd01                                 en kijk en luister naar de videoclip : Diersoorten ontdekken.

Op zoek naar de botten van de mysterieuze maashagedis.

👍De videoclip             http://www.schooltv.nl/beeldbank/clip/20120530_pruikentijd01                          gaat ook over bijzondere vondsten: Interessant ,alleen jammer dat ze het verhaal van Petrus Camper niet vertellen. 

In 1747 tekende Petrus Camper de neushoorn Clara. Als regelmatige bezoeker in de menagerie van de stadhouder Willem V

"De mens verschilt wezenlijk van zijn,zo op het eerste oog, naaste verwanten en is ver verheven boven deze redeloze schepselen".

"Alle portretten en tekeningen heeft Camper zelf gemaakt ", zei Wytses.

Nieuwe reacties

02.12 | 08:37

Deze korte impressie smaakt naar veel meer!!

27.10 | 21:28

Ik haw krekt yn in lêzing fan Meinte Vierstra heard oer Eise Eisinga dy't...

06.02 | 13:45

Tige interessant Meinte, likas de oare stikjes. De formule is ek goed. Koart mar kreftig

21.12 | 13:01

Zo knap als Eise is om de ruimte in te kijken, zo knap is Meinte om de di...