48. PYTHAGORAS EN ZIJN PHILOSOPHARIUM

48. PYTHAGORAS  EN ZIJN PHILOSOPHARIUM

De brieven die professor Van Swinden verstuurde, bleven niet zonder gevolgen, want sinds de opening in 1781 bezochten enkele duizenden mensen uit binnen- en buitenland mijn Planetarium.

Een van de opvallendste bezoekers was een man die zei dat hij Pythagoras was. Hij kwam uit Florence, maakte een rondreis door Europa en kwam speciaal voor het planetarium naar Franeker.

Toen hij binnenkwam, moest ik denken aan het bezoek dat ik als jongetje van zes met mijn vader aan een regent in Leeuwarden bracht.

Deze bezoeker was, net als die regent, vreemd uitgedost. 

Hij droeg een lange witte mantel. Zijn donker glanzend haar golfde tot ver over zijn brede schouders en hij droeg een halsketting met daaraan een opvallend grote vierkante zilveren broche.

Maar het waren vooral zijn grote bruine stralende ogen die indruk op mij maakten. Ze gaven hem een majestueus voorkomen.

       “Het is een sieraad”, sprak hij, nadat hij het Planetarium aandachtig had bekeken.

“Kent U de astronomische klok van Lorenzo di Volpaia in het Palazzo Vechio in mijn woonplaats?”, vroeg hij.

“Leonardo Da Vinci noemde de klok een werk van goddelijke betekenis, dat het menselijk voorstellingsvermogen te boven gaat. Uw kunstwerk doet daarvoor niet onder”. 

Ik voelde mij zeer gevleid 

“Het is alleen jammer dat er iets aan Uw kunstwerk ontbreekt”.

“De planeet Uranus bedoelt U?”

“Nee Uranus bestaat helemaal niet. Dat is een fantasie planeet.

U hebt een prachtig kunstwerk gemaakt, maar helaas, ons zonnestelsel ziet er heel anders uit. Niet de zon is het middelpunt en ook niet de aarde of de maan of weet ik welke planeet. Het werkelijke centrum is het grote ‘centrale vuur’.

Rond dit vuur draaien tien hemellichamen.

  Het zijn er tien, omdat tien het volmaakte getal is: de Aarde , de Maan, de Zon, de vijf planeten, de hemel met de stilstaande sterren en de tegenaarde.

De tegenaarde lijkt precies op onze aarde, maar is onzichtbaar. 

En verder mis ik de muziek der sferen”. “Muziek?, hoe bedoelt U?” vroeg ik.

“Dat schitterende geluid, die prachtige harmonische muziek die de 

hemellichamen door de grote snelheid waarmee ze door de hemelruimte bewegen, verspreiden.

Ja, de ruimte is vervuld van hemelse muziek. Maar de meeste mensen kunnen deze muziek niet meer horen. Ze zijn er doof voor geworden.

De verwondering voor het hemelse zijn ze kwijt geraakt. 

Ze vinden alles gewoon en vanzelfsprekend en stellen geen vragen meer bij het wonder van het leven. Dat is het ergste wat een mens kan overkomen. Hun zintuigen voor het hogere zijn verstopt geraakt, omdat ze alleen nog maar oog hebben voor de tijdelijke aardse dingen. 

Ze hebben ogen en oren, maar zien en horen niet”. 

“Wat een vreemd heerschap”, dacht ik. “Hij wil indruk maken, interessant doen. Het is een fantast.”

Hij liep naar de lessenaar. Daar lagen de papieren met de beschrijving van het Planetarium die ik voor Jelte en Jacobus had gemaakt. Hij boog zich er over en mompelde: “Getallen, getallen, o, wat prachtig al die getallen”. Keek op, zag mij aan met zijn stralende ogen en zei : “En toch is Uw Hemelsplein een sieraad, want net als onder de sterrenhemel en in de muziek van Bach, heersen ook hier de getallen en beleef ik die heerlijke harmonie, orde en schoonheid. Door de bewegingen van de hemellichamen te observeren kon U dit wonderschone planetarium bouwen en door te luisteren naar de muziek der sferen kon Bach zijn hemelse muziek componeren. En weet U van wie Bach leerde luisteren naar de muziek der sferen? 

Van de grote sterrenkundigen Tycho Brahe en Johan Kepler. Die hebben zich onsterfelijk gemaakt omdat zij niet alleen de bewegingen van sterren en planeten observeerden, maar ook luisterden naar de harmonische muziek die de hemellichamen verspreiden.” Er begon mij iets te dagen. Zoiets had ik toch al eens eerder gehoord.

Maar waar en wanneer? En wie was deze man ?

“Ik zie, dat U voor het maken van Uw kunstwerk duizenden en nog eens duizenden getallen heeft gebruikt. Zo waren er voor de schepping van de kosmos ook oneindig veel getallen nodig. 

Weet U waaruit het leven in de kosmos is ontstaan?” Hij wachtte niet op mijn antwoord: “Thales zegt uit water en Anaximenes beweert dat het lucht is, maar ik zeg U: het is het getal. Alles is uit getallen ontstaan. Het getal is de oerbron van alle leven en het bezit ook nog een enorme geneeskracht.

Weet U dat uit het getal 1 de punt is ontstaan, uit 2 een lijn, uit 3  een vlak en uit 4 een lichaam?”

Wat een fantasie! Dat deze lessenaar uit samengeperste moleculen water of lucht bestaat, daar kan ik me nog wat bij voorstellen. Maar een lessenaar uit op elkaar gedrukte getallen? Plotseling herinnerde ik mij waar ik dit verhaal eerder had gehoord. Jaren geleden heeft Willem Wytses mij, tijdens de bestudering van de boeken van Euclides, over Pythagoras verteld .

“Ah, U bent een aanhanger van Pythagoras”, viel ik hem in de rede.

“Geen aanhanger! Ik bèn Pythagoras en de eerste filosoof in deze wereld.”

“Maar Pythagoras leefde toch ver voor het begin van onze jaartelling?” reageerde ik een beetje lacherig.

Hij kwam naar mij toe, gaf me een hand en stelde zich voor: “Ik ben Camillo Benso, graaf van Cavour. In een van mijn vorige levens was ik Pythagoras.”

“Ik ben Eise Eisinga en verdien mijn dagelijks brood met wolkammen en van een vorig leven kan ik mij niets herinneren.”

“Jammer, meneer Eisinga, dat U denkt dat U maar een keer en alleen op deze plek leeft en dat dit alles is.

Uw bescheidenheid siert U, maar Uw roem is zelfs doorgedrongen tot in Italië.”

Hij haalde een brief uit zijn binnenzak en begon uit de brief te citeren :

“Dit overheerlijke kunstwerk verdient het om bekend te worden bij alle liefhebbers in de wereld.” 

“Ja, ik ken die brief, Van Swinden heeft hem geschreven, maar hij stelt het allemaal wel wat al te mooi voor.” “Dat is niet waar meneer Eisinga, want hij schrijft, dat hij zijn verhaal juist niet mooier heeft gemaakt dan het in werkelijkheid is en dat hij het zo getrouw mogelijk heeft beschreven.

Hij nodigt iedereen uit die mocht twijfelen, om zichzelf te overtuigen.

En hij eindigt de brief met: “Dan zal het U vergaan zoals het mij en mijn collega’s verging: U zult het kunstwerk met verbazing en ongeloof aanschouwen.”

Professor Van Swinden heeft geen woord te veel geschreven. Dankzij  hem heeft men U in mijn vaderland de eretitel van Phrisius gegeven.”  

“Phrisius?, Phrisius?”, vroeg ik verbaasd.,,,,,,,,,,,,,,

“Ja, U bent een echte ‘Phrisius’, net als Rudolf Agricola, die in heel Europa nog altijd wordt geprezen wegens zijn grote geleerdheid en oratorische talenten en die evenals U veel kennis had van sterren en planeten.

Wij zijn er trots op dat Agricola in Ferrara en Pavia heeft gestudeerd. 

Sinds Tacitus in de oudheid de Friezen ontdekte, staan ze bekend als een onoverwinnelijk volk en Friesland als een gebied dat ooit uitzonderlijk rijk was aan geleerden, geleerden die bij ons de trotse titel ‘Phrisius’ voeren. 

Ik heb de verre reis naar Friesland ondernomen om kennis te maken met een nieuwe generatie van beroemde Friezen zoals Van Swinden, Camper, Socrates en U meneer Eisinga.

Nee, uw stadgenoot Van Swinden heeft niets te veel gezegd, toen hij ons schreef dat uw overheerlijke kunstwerk verdient om bekend te worden bij alle liefhebbers in de wereld. Het is mij een eer met U kennis te mogen  maken.”

Ondertussen was Pietsje binnengekomen. Ze had vanuit de deuropening het hele gebeuren aangehoord en vroeg of we trek hadden in een kopje thee.

We namen plaats aan tafel. Wat moest ik van deze man denken, die zichzelf Camillo Benso en Pythagoras noemde en Van Swinden, Camper en mij Phrisius en het ook nog over Socrates had, die hier zou moeten wonen?

Hij nipte van de thee en terwijl hij de banen van de planeten aan het Hemelsplein volgde, begon hij ongevraagd zijn hele doopseel te lichten.

“Ik heb al heel wat levens achter de rug, moet U weten. De eerste keer als Hetalides, en vervolgens als Euphorbos, Hermotimos en Pyrrhus, ik was toen een arme visser op het eiland Delos.

En In 570 v.chr. werd ik als Pythagoras geboren op het eiland Samos.

Weet U, als je dood gaat, doe je als het ware je kleren uit en verhuist je ziel , jouw heilige grond, naar een ander lichaam. Heb je goed geleefd, dan word je gepromoveerd naar een hoger niveau. Heb je slecht geleefd, dan ga je naar een lagere klasse en word je bijvoorbeeld boom, schaap of hond. En dat is mij al een aantal keren overkomen. Het lichaam is als een gevangenis, waarin de ziel zit opgesloten, als straf voor haar schulden. Eens gaat ons lichaam dood, maar onze ziel is onsterfelijk.”

Omdat de ziel onsterfelijk is verdienen dieren hetzelfde respect als mensen. U hebt als wolkammer een bijzondere band met schapen. Is dat toeval of bent U in een vorig leven misschien schaap geweest?Zolang mensen massaal dieren slachten, eten ze hun eigen familie op en zullen zij elkaar blijven vermoorden.”

         “Zo is het wel genoeg”, dacht ik, “hoe kom ik van deze man af?”

         Maar Camillo stond op en keek opnieuw aandachtig naar het plafond.

“Zoals zon, maan en planeten hierboven langs het Hemelsplein bewegen, zo legt ook onze ziel een lange weg af door ruimte en tijd.

U hebt voor de hemellichamen Uw Planetarium gebouwd en ik heb voor de bewegingen van mijn ziel mijn Philosopharium, mijn innerlijk uitspansel, gebouwd. 

Het is, om met onze grote Socrates te spreken, oneindig veel waardevoller dan de hele wereld mij kan schenken.”

Van onder zijn witte mantel haalde hij een papier tevoorschijn en vouwde het open op de lessenaar. ”Dit is mijn philosopharium, een zelfportret van mijn binnenwereld.” Ik zag geen enkele gelijkenis. Het was een grote zacht rood gekleurde cirkel met in het midden, een kleine helder stralende witte cirkel. “De buitenste groene rand is mijn zichtbare uiterlijk.

De rode binnenkant is mijn ‘hart‘, en deze kleine heldere cirkel is mijn ziel, mijn onzichtbare innerlijk.

Zoals de planeten in Uw Planetarium om het centrale vuur cirkelen, zo draaien mijn vorige levens om mijn ziel. Zij vormen samen met mij een eeuwige familieband.

Daaromheen draaien mijn ‘vrienden der waarheid’ en hij wees ze een voor een aan: Socrates, Plato, Aristoteles. Ik heb ze zelf gekozen en uitgenodigd en een plekje in mijn Philosopharium gegeven.

En dan zijn er natuurlijk de getallen, die mij die heerlijke harmonie, orde en schoonheid schenken, de volmaakte getallen 6, 128, 496, en 8124, het goddelijke getal 10, omdat er 10 hemellichamen zijn. En de 1, de 2, de 3, en de 4, omdat hun som 10 is en omdat ze tezamen de goddelijke driehoek en het vierkant vormen. Hij nam de ketting met het grote zilveren vierkant in zijn hand, keek mij doordringend aan en zei: “Dit vierkant beschermt mij tegen pest, cholera en andere besmettelijke ziekten. Nu denkt U misschien dat alles heel gemakkelijk gaat, maar niets is minder waar.

Nee, vanzelf gaat het niet. Het is hard werken om er voor te zorgen dat geen verkeerde geesten mijn philosopharium binnensluipen. 

Wat er binnenkomt, bepaal ik samen met mijn ‘vrienden der waarheid’.

Zij brengen mij in beweging en stimuleren mij om in de buitenwereld op zoek te gaan naar waarheid. Zo mag alleen het aller zuiverste dat bijdraagt aan de bouw van een volmaakte ziel naar binnenstromen. 

Als dat doel bereikt is, na wie weet hoeveel levens, wordt de ziel opgenomen in ‘een hemel van zuivere Liefde en stralend Licht’. 

Ik heb, zoals ieder mens twee lichamen. Een zichtbare lichamelijke buitenkant en een onzichtbare geestelijke binnenkant, mijn innerlijk uitspansel, mijn philosopharium, waar ik samen met mijn vorige levens en mijn ‘vrienden der waarheid’ woon.

Harmonie, orde en schoonheid brengen in de buitenwereld, dat is mijn opdracht in naam van mijn vorige levens en mijn vrienden.

Daarom ben ik naar Uw Planetarium gekomen, omdat ik hier, onder Uw Hemelsplein, die harmonie, orde en schoonheid vind”. 

“Een fantast ben je, kijk buiten om je heen en zie in wat voor verschrikkelijke wereld we werkelijk leven”, dacht ik.

Hij stond op en wilde afscheid nemen, maar ik vond dat hij niet kon vertrekken zonder boven te hebben gekeken.

Boven aan de trap bleef hij staan, keek naar het raderwerk en zweeg. Enkel het tikken van het uurwerk was te horen.

Ik wist wat hij dacht en verbrak de stilte:

“Ja, voor het maken van dit uurwerk heb ik inderdaad duizenden en duizenden getallen gebruikt”

“Alles in de kosmos is uit getallen ontstaan. Het is de oerbron van het leven.”

vulde hij aan. 

Een fantast vond ik hem, maar dat mijn Planetarium en de kosmos uit getallen zijn ontstaan, was toch nog niet zo’n dwaze gedachte, dankzij de wiskunde had ik immers mijn Planetarium kunnen bouwen. 

           Bij zijn vertrek vroeg hij of ik wist waar Socrates woonde.  

“Hij maakt een grapje, of hij houdt me opnieuw voor de gek, maar het kan ook een geestverwant zijn, die beweert dat hij in een vorig leven Socrates is geweest”, dacht ik.

”Het spijt me , maar ik ken niemand in Franeker die Socrates heet” antwoordde ik.

“Maar dat is vreemd, want hij is, net als U, ook een echte ‘Phrisius’ en bekend in heel Europa en hij wordt bewonderd door beroemde schrijvers en filosofen als Goethe, Kant en Hegel. 

Hij is zeer bedreven in de optica en de astronomie en heeft prachtige boeken geschreven over de orde en de harmonie die in het universum heersen en U kent hem niet? Socrates is mijn grootste vriend. Van hem heb ik geleerd naar binnen te kijken, omdat ik daar, in mijn eigen binnenste, de eeuwige waarheid kan vinden, een waarheid die meer waard is dan de hele buitenwereld mij kan schenken.

Mensen hebben tegenwoordig alleen nog maar oog voor wat van weinig of geen waarde is. Aan het hoogst noodzakelijke gaan ze voorbij.

Ze zijn gezonken tot het niveau van de uiterlijkheden. Als ze niet snel tot de wijsheid terugkeren, zullen ze met veel genoegen hun hele leven bij de uiterlijkheden blijven hangen en de grootste rijkdom nooit verkrijgen.” 

Toen hij dat zei, moest ik denken aan het verhaal dat Idserts vader jaren geleden vertelde over grotbewoners die zich veilig en gelukkig voelden in hun wereld van schaduwen en hun grootste rijkdom daardoor misliepen.

     Mijn oog viel opnieuw op zijn vreemde uitdossing: zijn lange witte mantel en zijn opvallende ketting met broche. Hij bemerkte misschien een lichte spot in mijn ogen, want hoofdschuddend vertrok hij zonder mij verder te groeten. Maar misschien was hij alleen maar oprecht verbaasd, dat ik niet wist waar Socrates woonde. 

Enige tijd later bracht ‘Socrates’ een bezoek aan mijn Planetarium. 

Die nacht hield Pythagoras mij uit de slaap. 

“Getallen, getallen, o, wat prachtig al die getallen”, bleef hij herhalen en “zoals voor de schepping van de kosmos oneindig veel getallen nodig waren, zo hebt U voor Uw kunstwerk duizenden en nog eens duizenden getallen gebruikt”. 

Een fantast vond ik hem toen hij hij het had over zijn vorige levens, zijn ideeën over de hemellichamen en de goddelijke kracht van getallen. 

Maar dat mijn Planetarium en de kosmos uit getallen zijn ontstaan, was toch ook weer niet zo’n dwaze gedachte. Was het boek der natuur immers niet geschreven in de taal van de wiskunde?

                             EISES DIGITALE SCHATKIST

                            LEES,KIJK, DOE EN ONTDEK

👍Pythagoras is populair bij jongeren die net als Eise van rekenen en wiskunde houden Het wiskundetijdschrift 'PYTHAGORAS' is naar hem vernoemd. Het stelt zich ten doel jongeren kennis te laten maken met de leuke en uitdagende kanten van wiskunde. Het tijdschrift richt zich tot leerlingen in het voortgezet onderwijs en alle anderen die jong van geest zijn. Iedere liefhebber van wiskunde zou Pythagoras moeten lezen!

Nieuwsgierig? Ga naar http-::www.pythagoras.nu:pyth:overpyth.php

😎    Op wikipedia vind je alle info over Pythagoras:   http-::nl.wikipedia.org:wiki:Pythagoras