65. VANUIT FRANKRIJK BEGINT DE VICTORIE

Dia 43 uit Keynote lezing 1: 'Astronomen en wetenschappers trekken een spoor van Verlichting'

Het liefst was ik op weg gegaan naar Franeker, maar na mijn vertrek uit het klooster ben ik toch eerst weer naar Gronau teruggegaan, omdat ik geen risico wilde lopen.

Daar ontmoette ik in de herberg vijf gevluchte Patriotten in opper beste stemming vanwege hoopvolle berichten uit Frankrijk.

Met de bestorming van de ‘Bastille’, vertelden ze, was daar op 14 juli 1789, een einde gemaakt aan de absolute macht van Lodewijk XVI.

“Vanuit Frankrijk begint de victorie”, riepen ze, daar waren ze van overtuigd. 

“Misschien hadden we toch naar Frankrijk moeten vluchten”, zei een van hen, “dan hadden we van dichtbij kunnen meemaken, hoe de oude wereld in een rechtvaardiger, meer beschaafde en vreedzamer wereld verandert”, want met de ‘Verklaring van de Rechten van de Mens’ zou de ‘Stad van vrede, vrijheid, voorspoed en gezondheid’, eindelijk werkelijkheid worden.

       In Parijs had men, de ‘Notre Dame’ omgetoverd tot ‘Een tempel van de Rede’, gewijd aan de Franse verlichtingsfilosofen. 

Een opera zangeres had men opgevoerd als levende godin van de vrijheid. Het zou nog maar een kwestie van tijd zijn of ze konden naar huis terugkeren, dachten ze. 

Ze waren wild enthousiast.

       ‘s-Avonds zocht ik mijn helden van de Verlichting op. 

Daar stonden ze in mijn ‘Ooievaar’: Spinoza, Voltaire, Rousseau, Montesquieu en Locke. 

Met hun ‘licht’ hadden ze de wereld voor altijd een ander aanzien gegeven, hoopte ik.

Toen ik enige tijd later bij Lambertus Nieuwenhuis kwam, lag daar een brief voor mij van Johan Valckenaar.

“De Fransen zijn buitengewoon hartelijk en gastvrij voor ons”, schreef hij, “geen wonder want ze bewonderen Nederland vanwege vrijheid van denken en schrijven.

Verlichtingsfilosofen als Descartes, Spinoza, Voltaire en Bayle hebben daar dankbaar gebruik van gemaakt bij het ontwikkelen van hun verlichtingsideeën”.

          Grote waardering hadden de Fransen voor Gerrit Paape die zich in ballingschap had ontpopt als de partij-theoreticus van de Patriotten. 

Paape en Graaf van Mirabeau, leider van de Franse revolutionairen, waren nauw bevriend en zagen elkaar als bondgenoten in hun strijd om, zoals Mirabeau het uitdrukte: ‘Het op gang brengen van een universele revolutie’.

        De Nederlands patriotten beweging was, in de ogen van Mirabeau, de eerste grote democratische verlichtingsbeweging in Europa die vooraf ging aan de Franse Revolutie en breder en sterker dan de Amerikaanse. 

 Nederland zag hij als voorbeeld van ’le plus ancien des peuples libres’, het oudste vrije volk in Europa

“Mirabeau is enthousiast”, schreef Valckenaar, “en stelt voor het Nederlandse Patriotisme en de Franse revolutionaire verlichtingsideeën te laten samenvloeien. 

Hij roept de Nederlandse vluchtelingen op een nieuwe opstand tegen tirannie en onderdrukking te organiseren en met hulp van het Franse volk en het Franse leger de tirannie  te verpletteren en overal in Holland ‘tempels van vrede’ te bouwen”.

“Geluk en vrijheid der volkeren, dat is ons grote doel”, verkondigde Gerrit Paape, “en de enige manier om dat te bereiken is ons ''FILOSOFISCH PATRIOTTISMUS'' onze radicale verlichtingsfilosofie. Het zal een universele revolutie op gang brengen en de hele menselijke samenleving veranderen”.

"HOOFDEN VAN ANDERSDENKENDEN

VALLEN ALS DAKPANNEN IN EEN STORM"

Vrijwel gelijktijdig met de brief van Valckenaar kwamen er heel andere geluiden uit het zuiden. 

Berichten deden de ronde dat revolutionaire radicalen, in navolging van Descartes, God hadden afgezworen en alle macht aan zich hadden getrokken. 

Dat ze de ideeën van de grote Verlichters ook aan hun laars lapten, bleek, toen ze duizenden andersdenkenden ter dood brachten. 

Zo werd in de Vendée, waar de bevolking zich tegen de revolutie verzette, een derde deel van de bevolking op een beestachtige manier afgeslacht.

De guillotine deed de “hoofden van andersdenkenden vallen als dakpannen in een storm”.

       Het gewone volk dat kritisch was, werd op een zo goedkoop mogelijke manier om het leven gebracht. Ze werden gevangen genomen, vastgebonden in boten met speciaal in de bodem gefabriceerde luiken die midden op de rivier werden geopend.

       Er werden ook allerlei macabere grappen verteld over zogenaamde republikeinse huwelijken, waarbij mannelijke en vrouwelijke gevangenen naakt aan elkaar werden gebonden, alvorens zij in het water werden gegooid.

De guillotine was slechts bestemd voor de adel.

       Aanvankelijk dacht en hoopte ik, dat het roddels en geruchten waren, maar helaas bleken de verhalen maar al te waar.

       Nog maar zo kort geleden hadden we geroepen dat de victorie in Frankrijk begon. Het liefst hadden we alles zelf van dichtbij willen meemaken, en nu dit!

In de ogen van de radicalen deden de helden van mijn ‘Ooievaar’, er helemaal niet toe. Helden die ik had gekozen om staande te blijven en te overleven en die mijn visioen belichaamden.

        “Wat denk jij dat er gaat gebeuren?”, vroeg ik Lambertus, “als ze de ‘Notre Dame’ omtoveren tot ‘Tempel van de Rede’, niet de rede van de verlichtings filosofen, maar de rede van de op macht en eigen belang beluste radicalen?”

“Ik heb sowieso geen hoge pet op van Descartes”, antwoordde hij. 

“Cogito ergo sum”, zeg ik Descartes na, maar ik ben meer, dan mijn verstand alleen. Ik voel, dus ben ik, ik heb lief, ik zing, ik geloof, ik hoop, dus ben ik. 

Descartes doet niet alleen de mens ernstig tekort, maar ook dieren en planten, want ze denken niet, dus bestaan ze niet. 

Jij vraagt me, wat ik denk, dat er gaat gebeuren? 

Kijk maar wat er nu al in Parijs gebeurt: Descartes wordt uitgeroepen tot de vader van het nieuwe vrije denken, krijgt zijn eigen tempel en duizenden andersdenkende Fransen worden op een gruwelijke manier afgeslacht.

Ik denk, dat dit nog maar het begin is Eise. 

Lambertus zweeg, liep naar de boekenkast en kwam terug met een boek en legde het voor mij op tafel. 

“Ja, die ken ik”, reageerde ik bij het zien van de naam van Blaise Pascal.

“Was hij niet een tijdgenoot van Descartes en een beroemd wiskundige en natuurkundige? 

Volgens mij heeft hij als eerste een rekenmachine ontwikkeld”. 

“Als dat zo is”, zei Lambertus, “was hij minstens zo’n groot denker als Descartes, maar volgens Pascal zijn er oneindig veel dingen die het verstand verre te boven gaan, Pascal zei het zo: 

“Alleen met het hart kunnen we zien, het wezenlijke blijft verborgen voor het oog.”

 "Een wereld bouwen naar de ideeën van Descartes, wordt een heel andere dan één naar de ideeën van Pascal, en ik kies voor de laatste”. 

 ‘s-Avonds zocht ik mijn vijf helden der Verlichting op. Daar stonden ze in mijn ‘Ooievaar’: Spinoza, Voltaire, Rousseau, Montesquieu en Locke. Met hun ‘licht’ hadden ze d e wereld voor altijd een ander aanzien gegeven, hoopte ik.

                                        EISES DGITALE SCHATKIST

                                       KIJK, LEES,DOE EN ONTDEK

😎   De Bestorming van de Bastille in Parijs, op 14 juli 1789, wordt vaak gezien als het symbolische beginpunt van de Franse Revolutie. LEES VERDER: 

 http-::nl.wikipedia.org:wiki:Bestorming_van_de_Bastille

😎 "Een wereld bouwen naar de ideeën van Descartes, wordt een heel andere dan één naar de ideeën van Pascal, en ik kies voor de laatste”, zei Nieuwenhuis. Over de ideeen van Pascal : 

http-::nl.wikipedia.org:wiki:Blaise_Pascal