71.VONNIS:VIJF JAAR BALLINGSCHAP 72. WEES VERHEUGD

71. VONNIS: VIJF JAAR BALLINGSCHAP                                                                 

Op 27 april 1792 werd eindelijk mijn vonnis uitgesproken: vijf jaar ballingschap buiten Friesland.

“Als ik vrijkom”, dacht ik steeds, “ga ik allereerst naar mijn jongens in Dronrijp”, maar na het bekend worden van het vonnis, durfde ik het risico van een nieuwe arrestatie niet te lopen.              

De terugkomst in Visvliet was een onvergetelijk moment.                                                                

Trijntje was volkomen verrast toen ik ‘s-avonds voor de deur stond.                                              

Ze huilde, lachte, sloeg haar armen om mij heen en kuste mij.Ze verwachtte misschien dat ik al even uitgelaten en blij zou zijn na mijn bevrijding. Maar dat gevoel van vrij zijn, werd overschaduwd door allerlei tegenstrijdige gevoelens van blijdschap, verdriet, angst en teleurstelling.                                                                                                                           

Er was het laatste jaar ook zo ontzettend veel met mij gebeurd!                                             

Trijntje was die eerste weken na mijn terugkeer een en al begrip, had een luisterend oor en was zeer zorgzaam.                                                                                                                        

“Ik weet nog”, zei ik tegen haar, ”dat je vader hoopte, dat we het een beetje met elkaar zouden kunnen vinden en dat jij toen antwoordde dat hij zich daarover geen zorgen hoefde te maken.    

Je had een vooruitziende blik!                                                                                                 

“We kunnen het meer dan goed met elkaar vinden”, zou ik hem nu antwoorden en hem toestemming vragen het leven met jou te mogen delen.                                                             

“Ja, Eise, graag Eise”, antwoordde Trijntje stralend.                                                               

“Maar we hebben nog wel een probleem”, zei ze even later, gespeeld ernstig.                           

“Een probleem, hoe zo?”                                                                                                          

“Ik wil jou niet met al die anderen delen.”                                                                            

“Welke anderen?”                                                                                                                   

“Jij weet best wie ik bedoel, de vrienden bij wie je de afgelopen jaren zoveel troost, afleiding en houvast hebt gevonden.”“En nu kan ik ook nog met ze lachen”, schaterde ik en sloot Trijntje in mijn armen.                                                                                                                          

“Vanaf nu zijn mijn vrienden, onze vrienden.”                                                                           

Op 27 mei 1792 heeft dominee Boer ons getrouwd. Tot mijn verrassing had hij voor zijn huwelijkspreek geen bijbeltekst gekozen maar een citaat uit mijn verhaal over ‘Mozes in Visvliet’ : 

“Omdat ik denk, dat jij je een beetje als Mozes voelt.” “En jij een beetje als Zippora”

72."Weest verheugd over uw plaats en taak in dit leven”

Enige tijd na mijn ontslag uit het Blokhuis kwam Taeke een nachtje bij ons logeren. 

Hij was naar Ulrum geweest, op zoek naar zijn geboortehuis en de boerderij waar zijn vader had gewerkt. 

De zoektocht was op een teleurstelling uitgelopen.  

       “Van het geboortehuis heb ik niets teruggevonden. 

Dat had ik ook niet verwacht want toen wij er woonden, was het al een krot dat op instorten stond, maar de prachtige, statige boerderij waar mijn vader werkte, stond er nog. 

Ze waren in de aardappeloogst. 

       Ik herinner mij hoe wij na de oogst naar het land gingen om achtergebleven aardappeltjes te rapen. 

Aardappelen met mosterd en azijn dat was onze dagelijkse kost en soms, als de boer slachtafval had, kregen we een extraatje: een stukje vlees dat mijn vader uit koeie staarten sneed, heerlijk! 

Als er te weinig was, maakte hij jacht op zwarte kraaien. Kraaie vlees vond ik niet lekker, maar als je echt honger hebt, eet je alles. En we hadden vaak honger. 

       Toen mijn vader bij de boer om opslag vroeg, werd hij op staande voet ontslagen en voor van alles en nog wat uitgescholden: dat het zijn eigen schuld was, dat hij lui en ondankbaar was en zijn geld aan drank verkwistte. En dan te bedenken dat mijn vader de hele dag keihard werkte en nooit een cent voor zichzelf hield. 

Hij had zich voorgenomen nooit weer van gunsten en giften te willen leven. 

“Dan lijd ik nog liever honger” zei hij. 

Wat een geluk dat hij op zijn zoektocht naar werk bij jullie terechtkwam.

Dronrijp was een keerpunt in ons leven, vooral omdat mijn vader er zijn waardigheid terugvond.”

       “Ik denk Taeke” onderbrak ik hem, “dat hij dat vooral aan zichzelf te danken had. 

Mijn vader hielp namelijk meer mensen, maar dat was niet altijd een succes. 

Velen hebben het niet gered. Het verschil was, dat  jouw vader eigenlijk geen hulp wilde. 

Hij vroeg om werk om zichzelf te kunnen helpen. 

Hij wilde geen giften, maar vroeg wel of hij geld kon lenen en stelde zelf voor om iedere week een deel met rente terug te betalen”.

Taeke knikte.

“Het ergste van alles”, zei Taeke, “was misschien wel de ‘zondagse vernedering’ zoals mijn vader de verplichte kerkgang noemde.

Iedere zondag te moeten horen dat God alles op een volmaakte manier had geordend en aan alles en iedereen een vaste plek had gegeven. 

In de natuur van het kleinste plantje tot de sterren aan het firmament en in onze samenleving bovenaan in de rangorde mensen met de edelste ziel: Stadhouder en regenten en daaronder de lagere standen. 

En met: ”Weest verheugd over Uw plaats en taak in dit leven en ontvang Gods zegen”, beëindigde de dominee iedere kerkdienst. 

Het was een gruwel! 

De boer, de dominee en hun God, ze speelden samen onder één hoedje en buitten ons uit.

Jouw vader, Eise, heeft ons gelukkig van die onderdrukkers bevrijd.”

       “Als jouw vader zich bevrijd voelde”, antwoordde ik, “dan heeft hij zichzelf bevrijd. Mijn vader heeft mij later wel eens verteld, dat jouw vader een geweldige afkeer, wrok en haat had tegen alles wat met kerk en geloof te maken had en dat hij, na alle vernederingen, heel goed begreep, dat hij nooit weer een voet in een kerk wilde zetten”. 

“Voor zover ik weet, heeft niemand van ons gezin de kerk van Dronrijp ooit van binnen gezien”, zei Taeke.

“Maar wat vond je dan van de school?”, vroeg ik, want daar werden iedere dag verhalen uit de Bijbel verteld. 

       “Meester Roukema kon mooi vertellen”, vond Taeke, “en de sprookjes over Abraham, Izaäk en Jacob, vond ik prachtig. 

Mijn grote held was Mozes, omdat hij arme en onderdrukte mensen, zoals wij, uit hun ballingschap bevrijdde en ik droomde dat Ulrum Egypte was.” 

Taeke zweeg even, keek mij aan en zei toen met een glimlach op zijn gezicht: 

“Ik kan het je nu, veertig jaar later, wel vertellen: en jouw vader was mijn Mozes”.

Ik was verrast. De vergelijking met Mozes deed mij goed. Het was een prachtig slot van ons gesprek. Ik stond op en stelde voor naar bed te gaan.

Maar Taeke bleef zitten, keek mij aan en zei: “Toch zit mij nog altijd iets dwars. 

De tekst op de muursteen van het stadsarmenhuis in Franeker, vond ik een gruwel en deed mij denken aan die dominee in Ulrum, die wilde dat we blij moesten zijn met onze plaats en taak in dit leven.”

Ik vertelde hem dat ik die tekst ook een gruwel vond en dat ik bij de onthulling van de steen graag had willen zeggen dat ik de erbarmelijke omstandigheden waarin veel gezinnen dag in dag uit moesten leven, een afschuwelijk schandaal vond, en dat ik Locke, Voltaire en het schilderij van ‘De Zeven Werken van Barmhartigheid’ er als getuigen bij had willen halen, maar dat ik de kans niet kreeg om iets te zeggen. 

“Of durfde je niet?”, vroeg Taeke aarzelend.

                                   EISES DIGITALE SCHATKIST

                                 KIJK, LEES, DOE EN ONTDEK

👍     In EISE VERTELT14,15,16 vraagt Schelte Jans  om werk om zichzelf te kunnen helpen.

Hij wilde geen giften, maar vroeg wel of hij geld kon lenen en stelde zelf voor om iedere week een deel met rente terug te betalen.

De netto opbrengst van dit project gaat naar 'Oikocredit-Microcrdiet'SPOORVANVERLICHTING1 :In het voetspoor van Eise Eisinga. Welke overeenkomsten zijn er tussen Schelte Jans en Oikocredit?