52. DE 'PETIT TOUR' VAN ADRIAAN GILLES CAMPER'

                                                  .

52. DE ‘PETIT TOUR’ VAN ADRIAAN GILLES CAMPER

Op een morgen zag ik Adriaan op het bordes van het stadhuis druk in de weer met een schetsboek. Was hij aan zijn ‘Petit Tour’ begonnen ?

Wat hij precies tekende, kon ik, vanuit de opkamer niet zien, maar aan het eind van de morgen liep hij bij ons binnen en toonde mij twee tekeningen, een van een man en een van een vrouw, beide met gekruiste armen.  “Herken je ze?”, vroeg hij. 

“Als ik mij niet vergis, staan ze aan weerszijden bij de ingang van het stadhuis”, antwoordde ik voorzichtig.

”En weet je waarom ze daar staan?” 

“Geen idee”.

“Het zijn wachters, die de bezoekers begeleiden bij het betreden van het stadhuis. Volgens mijn vader behoren ze tot de mooiste renaissance beelden van Franeker. Ik zet ze op het omslag van het prentenboek, dat ik maak over mijn ‘Petit Tour’ door het ‘Florence van het Noorden’. Die twee leiden je binnen in  de wereld van de Renaissance in Franeker”.

Ik moest denken aan de wandeling, jaren geleden, met Wytses door Franeker. Die wilde dat ik de schoonheid van de Renaissance zou beleven als ‘het ontwaken uit de winterslaap’ en sprak over ‘een feest’ en ‘een sieraad voor de stad’. Zo had ik het nooit beleefd en ik had het gevoel, dat de vonk bij Adriaan ook nog niet was overgesprongen. Maar dat kon nog komen. Hij was ook nog maar net ‘op reis’.

Adriaans’ ‘Petit Tour’ was in feite  een ‘heen en weer’ tussen de bibliotheek van het ‘Museum Camperianum’ en de monumentale huizen en gebouwen in de stad. Thuis bestudeerde hij de prentenboeken van Vredeman de Vries en andere kunstenaars en vervolgens probeerde hij de renaissance kenmerken in de stad te ontdekken. In het begin van zijn ’tour’ was hij iedere morgen in en rond het stadhuis te vinden, later zwierf hij door straten en stegen op zoek naar zijn schatten. In de namiddag kwam hij dikwijls bij ons langs om verslag te doen. Dat ging vaak in de vorm van een vraag- en antwoordspel, waarbij hij zowel de vraag stelde, als het antwoord gaf:

“Weet je wanneer het stadhuis is gebouwd? In 1592 en weet je waarom ze toen een nieuw stadhuis wilden bouwen?

Omdat met de stichting van de Academie, Franeker het wetenschappelijk centrum van het noorden was geworden. Het kreeg zelfs de erenaam het ‘Friese Athene’ en daar paste geen armtierig bestuurscentrum bij. 

Aanzien en eer van stad en academie zouden met een nieuw stadhuis groter worden.

En weet je wat het kostte? Zeventienduizend gulden”.

Vervolgens opende hij het prentenboek en toonde mij de tekeningen die hij had gemaakt van versieringen, menselijke koppen, maskers van monsters, bloemen, vogels en waterspuwers en bij iedere afbeelding vroeg hij: “Waar?” en wees ze vervolgens, zonder op een antwoord te wachten, aan, want, vanuit ons huis, kon je ze vrijwel allemaal zien. 

“Maar van de allermooiste Renaissance kunstwerken, de wandschilderingen in de Martenastins, heb ik helaas geen tekeningen kunnen maken”.

“En waarom zijn die volgens jou het mooist?”, vroeg ik.                                                             

“Het zijn schilderijen van Italiaanse landschappen”, en zijn hele gezicht straalde.

        De tekenlessen die Adriaan enkele jaren had gevolgd, kwamen nu goed van pas. Petrus had er namelijk op gestaan, dat hij die zou volgen, want zo zei hij:” leren tekenen is even belangrijk als leren schrijven”.

De mooiste tekeningen waren, behalve die van de twee wachters op het kaft, de schetsen van vrouwe Justitia en de grote lantaarn toren die zo beeldbepalend is voor de stad. Het tweede deel van zijn prentenboek was gevuld met tientallen andere tekeningen van renaissance monumenten, zoals het Korendragershuisje, de Hoogeschool en de woning van Gadso Coopmans.

Op de laatste bladzij van ‘Renaissance in Franeker’ had hij een poging gedaan een tekening te maken van een grafzerk in de Martiniekerk. 

“Mijn vader wilde, dat ik ‘ ook aandacht zou geven aan de grafzerken in de Martiniekerk, omdat ze tot de oudste renaissance kunstwerken in onze stad behoren, maar ik houd niet van graven en en er is geen beginnen aan, want het zijn er bijna vijfhonderd.” Dat het een poging betrof, was te zien, want de schets deed geen recht aan een van, zo niet het mooiste renaissance kunstwerk van Franeker, de grafsteen van Rienck van Cammingha en zijn vrouw, die tijdens hun leven de Camminga Stins, vlak naast de kerk, bewoonden.           

     Adriaan richtte zijn ‘Petit Tour’ vervolgens op het gebied rond Franeker.

Hij toonde mij een blad uit zijn prentenboek, waarop hij twee kaarten had getekend. De eerste was een kaart van Toscane met Florence in het centrum en daarom heen de steden Fiesole, Prato, Pistoia, San Miniato, Siena, Lucca en Pisa. De tweede was een kaart met als opschrift:

“Het Florence van het noorden”, Franeker temidden van de dorpen Beetgum, Wier, Minnertsga en Firdgum en de steden Harlingen en Leeuwarden. Bij elke plaats had hij met symbolen de bijzonderheden aangegeven, die hij wilde bezoeken, zoals kerken, kloosters, burchten, stinsen en stadhuizen. 

                                'Cuori de Renaissance’

had hij met grote sierlijke letters boven beide kaarten geschreven.Aan zijn regelmatige bezoeken kwam plotseling een einde. Was hij ‘En route’?, zoals hij zijn ‘Petit Tour’ ook wel noemde, of was hij ziek, of vermeed hij ieder contact vanwege de toenemende politieke tegenstellingen? Dat laatste kon ik mij bijna niet voorstellen, want Petrus zag ik, ook in die hectische maanden van ‘86 en ‘87 bijna wekelijks. 

                                                   EISES DIGITALE SCHATKIST

                                            LEES, KIJK, DOE EN ONTDEK

👍Hans Vredeman de Vries werd in 1527 in Leeuwarden geboren.

Hij heeft de stijl van de renaissance uit Italië in meer dan dertig voorbeeldboeken vastgelegd en in noordwest-Europa geïntroduceerd. 

Hij was een veelzijdig kunstenaar: schilder, architect en ingenieur, maakte schilderijen, muurschilderingen en tekeningen en ontwierp gebouwen, stadsuitbreidingen, verdedigingswerken, kanalen, bruggen en sluizen in binnen- en buitenland. Hij overleed omstreeks 1606 in Hamburg.

Belangstelling voor Hans Vredeman de Vries?

Ga da naar:  http://nl.wikipedia.org/wiki/Hans_Vredeman_de_Vries

👍Wil je meer weten over het rijke en avontuurlijke leven van Adriaan Gilles?

Ga dan naar :

http://nl.wikipedia.org/wiki/Gebruiker:Wikiklaas/Adriaan_Gilles_Camper 

en naar

 http://www.rug.nl/science-and-society/university-museum/exhibitions/1998/camper

👍Heb je bij Eise Vertelt 28 de stadswandling gemaakt naar het voorbeeld van de wandeling die Eise samen met Wytses maakte? Nu kun je een wandeling maken in de voetsporen van Adriaan Gilles Camper en misschien ook een prentenboek 'Renaissance in Franeker' maken.  

👍 Op  de Rijks studio site van het Rijksmuseum vind je een verzameling Renaissance kunst:

 https-::www.rijksmuseum.nl:nl:mijn:verzamelingen:59481--joas-van-essseveld:renaissance

In 1998 werd in Groningen een tentoonstelling georganiseerd waar de reis van Adriaan Gilles Camper aan de hand van zijn brieven, tekeningen en reisverhalen werd gevolgd. Een groot aantal zelden getoonde opticaprenten geven een beeld van steden als Rome, Napels, Milaan en Venetië in de 18e eeuw, zoals Camper ze gezien moet hebben. Van zijn reis heeft hij vele mineralen en fossielen meegebracht die een plaats hebben gekregen in de verzameling van zijn beroemde vader professor Petrus Camper. In 1820 is dit omvangrijke Museum Camperianum in Franeker aan de Groninger universiteit geschonken.