LEVENSVERWACHTING entoen.nu

MALTHUSIAANSE VAL

Kan de wereld de klok terugzetten naar 1750?

De kwestie

PETER DE WAARD 

in de Volkskrant 16-08-2022

In de 18e eeuw, Eises eeuw, telde Nederland rond de twee miljoen inwoners.

In de hele wereld rond de 800 miljoen, waarvan 94 procent in absolute armoede - een inkomen van naar nu omgerekend minder dan 1,90 dollar per dag. Mannen werden gemiddeld 45 jaar, vrouwen 35 jaar. Pandemieën decimeerden veelvuldig de bevolkingsaanwas. Dat was maar goed ook, want de demograaf Thomas Malthus waarschuwde dat de aardbol maximaal 800 miljoen aan zou kunnen. Voor meer zouden geen bestaansmiddelen zijn. Die zouden een wisse hongerdood tegemoetgaan. Dat werd het malthusiaanse plafond of de malthusiaanse val genoemd. 

Tweeënhalve eeuw later is de wereldbevolking vertienvoudigd. 

De mondiale levensverwachting voor mannen is 70 jaar en voor vrouwen 73 jaar. En dat heeft allemaal met toegenomen welvaart te maken. Het zogenoemde bbp steeg in de 18de eeuw met 50 procent, verdubbelde in de 19de eeuw en verviervoudigde in 20ste eeuw. Nu leeft 8 procent van de mensheid nog in extreme armoede. De mensheid is niet alleen exponentieel gegroeid, maar ook ouder, gezonder en welvarender geworden. In alle grote beschavingen in het verleden was de rijkdom beperkt tot een exclusieve groep, nu is die voor een brede massa.

Onlangs verscheen het boek How the World Became Rich?, waarin een poging wordt gedaan uit te leggen wat in tweeënhalve eeuw lukte wat in 1 miljoen jaar daarvoor nooit lukte: economische groei. Een eenduidig antwoord is er niet. 

Het is een samenspel van technische innovatie, productiviteitsstijging, mondialisering, democratie, geboortebeperking, onderwijs, nivellering en sociale wetten.

Na tweeënhalve eeuw ongebreidelde groei bedraagt het mondiale bbp nu 94 biljoen dollar. Inmiddels rijst de vraag of er nu een nieuw plafond of een nieuwe val is. Meer mensen, meer groei en meer welvaart leiden tot vernietiging van de aarde door klimaatopwarming en andere milieurampen. Het wereld bbp zou moeten worden bevroren op 100 biljoen dollar - het nieuwe plafond. De rest van de armoede moet kunnen worden uitgebannen door een eerlijkere verdeling en niet door meer groei.

Alleen dreigt in dat geval een financiële zelfvernietiging. De wereldwijde schuld van overheden, bedrijven en particulieren is opgelopen tot 300 biljoen dollar. Dat is drie keer het wereldbbp. Als die niet wordt afgelost, stort het financiële systeem in, zijn spaarders en gepensioneerden hun geld kwijt en dreigt massale armoede met als gevolg oorlog. Als de schulden niet worden afgelost, is de malthusiaanse val alleen alleen te vermijden door meer groei - niet een beetje groei maar exponentiële groei.

Technische innovatie en productiviteitsstijging zijn een noodzaak om met 8 miljard mensen te kunnen overleven. Anders valt het plafond alsnog terug naar 1750.