41. "HIJ DOET HET, HIJ DOET HET..........."

“En waar komt Uranus?” “Het is verschrikkelijk jammer, maar voor Uranus is geen plaats meer aan het Hemelsplein”. “Geen plaats? “Maar als er geen plaats voor Uranus is, dan is het niet een echt Planetarium”.

Het was vandaag een dubbel feest want Jelte is vandaag, 29 mei 1781, zeven jaar geworden en vannacht om klokslag 12 uur, heeft hij, door de slinger voorzichtig aan te tikken, het Planetarium in beweging gezet.

“Hij doet het, hij doet het”, riep Jelte, toen we het uurwerk hoorden tikken en Mercurius, Venus, de Aarde, Mars, Jupiter en Saturnus aan hun eerste ‘officiële’ omloop om de zon begonnen. 

       Maar Jeltes enthousiasme was snel bekoeld, omdat er geen enkel teken van leven viel waar te nemen aan het Hemelsplein.

“Maar ze bewegen niet, ze staan stil”. 

Hij verwachtte dat de hemellichamen net als bij zijn eigen planetariumspel langs het plafond zouden flitsen.

“Over precies een jaar, als jij acht wordt, heeft de aarde een rondje om de zon gemaakt”, probeerde ik hem gerust te stellen.

“Maar wat duurt dat lang. En de andere planeten dan?” 

Mercurius is de snelste, die doet het in 88 dagen, Venus in 224 en Mars in 687 dagen.

Als Jupiter weer terug is op de plaats waar hij nu staat, ben jij bijna 19.

En wanneer Saturnus een rondje heeft gemaakt, ben jij net zo oud als ik nu: 37. 

Kijk maar goed want ik heb het er allemaal bij geschilderd.

“En waar komt Uranus?”, vroeg Jelte. 

 “Het is verschrikkelijk jammer, maar voor Uranus is geen plaats meer aan het Hemelsplein”. 

“Geen plaats? Maar daar is toch nog een baan?” en hij wees op de sleuf buiten de baan van Saturnus. “Dat heb je goed gezien Jelte, maar als je goed kijkt, zie je dat daar een wijzer beweegt die de juiste dag en maand aangeeft”. 

“Maar als er geen plaats voor Uranus is, dan is het niet een echt Planetarium”. 

“Uranus is pas twee maanden geleden ontdekt en toen was mijn Planetarium al klaar”. 

“Maar U kunt toch nog een baan voor Uranus maken?” drong Jelte aan, “en hoe lang doet Uranus over een rondje?”

“Het is geen rondje Jelte, want Uranus heeft vierentachtig jaar nodig om één omloop om de zon te maken. Als ik Uranus een plekje aan het Hemelsplein wil geven, moet ik deze kamer wel vijf keer zo groot maken”.

“En buiten staan sterren aan de hemel, waarom zijn er geen sterren aan het Hemelsplein?”

“Er zijn ook sterren aan het Hemelsplein, maar het zijn geen fonkelende sterren zoals buiten.

Zie je de tekens die ik in de banen van de aarde en de vijf planeten heb geschilderd? Dat zijn tekens van twaalf sterrenbeelden” en ik wees ze één voor één aan. 

“De aarde doorloopt ze in een jaar en Uranus dus in vierentachtig jaar.

Dit is een goed moment voor wat anders Jelte. Het is vandaag een bijzondere dag, want jij bent zeven jaar geworden en je hebt ons Planetarium in beweging gezet.

Toen jij zeven jaar geleden werd geboren, heb ik de sterrenhemel boven Franeker getekend. 

Deze sterrenkaart willen we jou geven als verjaardags cadeau en als herinnering aan deze voor het Planetarium zo bijzondere dag.

Behalve de sterren, zie je dat ik ook zes figuren op de kaart heb getekend.

Het zijn de sterrenbeelden Weegschaal, Maagd, Leeuw, Kreeft, Tweelingen en Stier. Samen met nog zes andere sterrenbeelden vormen ze de Dierenriem. Het is een strook aan de sterrenhemel waar je zon, maan en planeten kunt vinden. 

Op de achterkant van de kaart heb ik ze alle twaalf getekend, de hele dierenriem.

Bij elk sterrenbeeld staat ook een teken. Dezelfde tekens als hier boven aan het Hemelsplein. Als we direct buiten zijn, zul je zien, dat niet alleen de planeten buiten op dezelfde plaats staan als hier aan het plafond, maar dat ook de sterrenhemel dezelfde is als op de sterrenkaart die ik zeven jaar geleden voor jou heb getekend. Want sterrenbeelden veranderen niet.”

Het was nieuwe maan en dus aarde donker op het Bolwerk. 

Aan de hemel stonden duizenden twinkelende sterren.

“Begrijp je nu, waarom ik nooit alle sterren aan het Hemelsplein kan uitbeelden?”

“Wanneer ben je op het idee gekomen om het Planetarium te bouwen?” vroeg Jelte toen we door de Gasthuissteeg terug naar huis liepen.

“Dat was in mei 1774, enkele weken voordat jij geboren werd, midden in de nacht, in de bedstee. Je moeder sliep, maar ik kon niet slapen en lag maar te woelen en te piekeren. 

Toen ik het gordijn van de bedstee opendeed, zag ik het Hemelsplein aan het plafond. Dàt moment, waarop ik op het idee kwam, was een geweldig moment”. 

 “Je hebt er dus zeven járen aan gewerkt, dat is wel erg lang, want God schiep hemel en aarde in zeven dágen”.

“Ja, maar ik ben ook maar een gewone wolkammer en geen God”.

“Maar waarom wilde U zo graag een Planetarium bouwen?”

“Veel mensen waren vreselijk bang dat door een botsing van planeten de wereld zou vergaan. Met dit planetarium kan ik laten zien, dat een botsing onmogelijk is. 

Ik wil mensen bevrijden van hun doodsangst”. 

Ik wees Jelte op het wandbord met de tekst van Shakespeare, maar hij was nog te jong om het te begrijpen. 

“Ik vind dat het Planetarium vandaag is geboren, want vandaag beweegt alles voor het eerst”, vond Jelte.

“Dat zou best kunnen, maar dat weten we niet, want het verhaal van de Schepping vertelt niet hòe God hemel en aarde heeft gemaakt, maar wel waarom en waarvoor”. 

“En waarom wilde God de wereld dan maken?”, ging Jelte verder.                            

Je vroeg me waarom ik dit Planetarium heb gebouwd, misschien omdat......”, maar ik aarzelde, zweeg, keek in twee gelukkige kinderogen en moest denken aan die ontmoeting, lang geleden, met Schelte Jans en Mozes in Dronrijp toen ik ontdekte dat God een bevrijder is die kiest voor armen en ontroostbaren.

“God is daar waar liefde is Jelte,

God is Liefde.” 

(http://www.eiseeisingadeverlichtinginnede.nl/190075641)

De opening was een feestelijk gebeuren en toch was Jelte teleurgesteld omdat er niets viel te beleven aan het Hemelsplein.

“Morgen gaan we op ontdekking langs ons Hemelsplein“, beloofde ik Jelte,  “want er is juist heel veel te beleven”.

Die nacht in de bedstee beleefde ik de hele dag opnieuw. 

Ik zag Jelte die met zijn wijsvinger de slinger aantikte en het Planetarium tot leven wekte en maar bleef vragen: ”Waarom, waarom...”

En van onder Hemelsplein zag ik uit het donker langzaam het beeld tevoorschijn komen van Michel Angelo’s jonge Adam die door de aanraking van Gods vinger tot leven werd gewekt.

                                     ‘Besef dat God hier altijd tegenwoordig is’

        Dat heb ik de volgende morgen, boven op een zolderbalk geschreven.  

                           ('Mijn Planetarium en beeld van God?'   EISE VERTELT 47 )

                                                     EISES DIGITALE SCHATKIST

                                                     KIJK, LEES DOE EN ONTDEK

“De bijbel vertelt niet hoe de wereld is ontstaan”, zei Eise tegen Jelte.

“De meeste sterrenkundigen geloven nu dat het heelal met de oerknal, Big Bang, is begonnen, zo'n 14 miljard jaar geleden. 

Het hele heelal zat toen in een belletje dat duizenden keren kleiner was dan een speldenknop”,l ezen we op ‘esa kids’ .

👍Net als Eise nieuwsgierig naar het ontstaan van de wereld? Ga dan naarDe oerknal waar je alles komt te weten over de geboorte van sterrenstelsels en hoe het leven (misschien) is ontstaan.

Bijna veertien miljard jaar geleden, na de oerknal, begon het heelal ineens te groeien. 

En het groeit nog steeds door. Heel stilletjes.

👍Luister naar: 16. De Oerknal voor lessuggesties: http://www.juniorbetacanon.nl/pdf/lessuggesties_jbc.pdf

Enkele maanden nadat Eise zijn Planetarium had voltooid, ontdekte William Herschel de planeet Uranus. Eise had geen plaats meer voor deze planeet in zijn planetarium 

Waarom niet?

Uranus was niet de laatste planeet die Herschel ontdekte, want ESA’s ruimteobservatorium Herschel draait op een veilige afstand van 1,5 miljoen kilometer rond de aarde. 

👍Klik naar : ESA - Kids - Ons Heelal - Herschel laat verborgen sterren zien en ga met Herschel op ontdekkingsreis in de ruimte naar duizenden verre sterrenstelsels die druk bezig zijn met sterren bouwen. Er zijn ook prachtige sterren vormende wolken te bekijken die door de hele Melkweg verspreid zijn.

En test je kennis en doe mee aan de Quiz: “Herschel 

👍“Van onder Hemelsplein zag ik het beeld tevoorschijn komen van Michel Angelo’s jonge Adam die door de aanraking van Gods vinger tot leven werd gewekt”, droomde Eise.

Die beroemde afbeelding is een onderdeel van de frescoschildering op het plafond van de Sixtijnse kapel in het Vaticaan in Rome waar ook andere taferelen uit Genesis worden uitgebeeld.

👍“Jelte is vandaag, 29 mei 1781, zeven jaar geworden”, vertelde Eise’ “ en vannacht, om klokslag 12 uur, heeft hij, door de slinger voorzichtig aan te tikken, het Planetarium in beweging gezet.

“Hij doet het, hij doet het”, riep Jelte, toen we het uurwerk hoorden tikken en Mercurius, Venus, de Aarde, Mars, Jupiter en Saturnus aan hun eerste ‘officiële’ omloop om de Zon begonnen.” 

Sindsdien hebben de aarde en de planeten heel veel omlopen om de zon gemaakt. Kun jij uitrekenen hoeveel omlopen de hemellichamen om de zon hebben gemaakt?

👍Hoogste tij om nu zelf met je ouders of met je klas een bezoek te brengen aan het Planetarium Ga naar

http::planetarium.etocom.com:files:ckeditor:file:pdf:Lespakket%20basisonderwijs%202012%201%20inleiding.pdf, waar conservator Adri Warmenhoven vertelt wat je , net als Jelte, allemaal in het Planetarium

kunt beleven. Doen!

Ook jij kunt net als Jelte het Planetarium in beweging zetten .

Klik op:  Zet de planeten in beweging!

En daar gaan ze!

👍Eise wees Jelte op het wandbord met een tekst van Shakespeare. 

Welke tekst bedoelde hij.? De betekenis ervan zou waarschijnlijk niet begrijpen.

Jij wel?

Kijk op : EISE VERTELT 19

 👍

Eises digitale schatkist gaat helemaal open als je klikt naar de 'Canon van Nederland': http://www.entoen.nu/eiseeisinga

👍Door de eeuwen heen hebben kunstenaars de Dierenriem uitgebeeld . De illustraties hieronder 

vind je in :

 https-::www.rijksmuseum.nl:en:my:collections:116236--eise-eisinga:dierenriem:objecten#:RP-P-1964-3420,0

👍De Schepping is ook op vele manieren uitgebeeld. Het Rijksmuseum bezit een uitgebreide collectie kijk maar op:

 https-::www.rijksmuseum.nl:nl:rijksstudio:116236--eise-eisinga:verzamelingen:schepping

👍"Zoals voor de meesten van ons gaat ook voor Petrus Camper niets boven rijkdom, aanzien, genot en gezondheid", zegt Van der Bildt, maar klopt dat beeld wel als je 'De Gelijkheid van alle mensen wetenschappelijk aangetoond" leest : EISE VERTELT 54.